Ankara Araştırmaları Dergisi. 2019; 7(2): 355-374 | DOI: 10.5505/jas.2019.47450

Erken Cumhuriyet Ankara’sında Bir Kamusal Mekân: Millet Bahçesi

Cem Dedekargınoğlu
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Bölümü, Ankara, Türkiye

Makale kapsamında İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Türkiye’nin modernleşme sürecinin, mimarlık ve şehircilik alanlarındaki karşılıkları incelenmekte, Ankara Ulus Meydanı’nda bulunan Millet Bahçesi’nin (Belediye-Şehir Bahçesi) tarihçesi; kentin bu süreçte modern bir başkente evrimleşmesi özelinde yaşanan kronolojik gelişmeler ile paralellik kurularak sunulmaktadır. 1892’de demiryolunun kente ulaşması sonrasında tarihsel önemini hızlı bir biçimde yeniden kazanmaya başlayan Ankara; tarihi kent merkezi ile tren istasyonunu bağlayan yol doğrultusunda, bugün Ulus olarak bilinen bölgede, ağırlıklı olarak kamu yapılarını içerecek biçimde genişlemiştir. Ankara Millet Bahçesi bu oluşumun bir parçası olarak, 19. yüzyılın son çeyreğinde, İstasyon Caddesi ile bugün Atatürk Bulvarı olarak bilinen, kentin güneyindeki bağlara doğru giden yolun kavşağında oluşturulmuştur. Milli Mücadele döneminde bu bölgenin karar ve idare merkezi olarak gelişmesi sonucu Millet Bahçesi’nin önemi artmış ve bahçe, dönem Ankara’sının sayılı rekreasyon alanlarından biri haline gelmiştir. Cumhuriyet’in ilanından sonra “Şehir Bahçesi ve Çarşısı” adı ile yenilenen bahçenin Atatürk Bulvarı hizasında yer alan bölümüne sıra dükkânlar yapılmıştır. Zaman içerisinde değişen mekânsal pratiklerden ötürü giderek tanımsız bir hal alan bahçe-çarşı yapısının yerine, açılan mimari proje yarışması sonucu 1967-1981 yılları arasında, bugün 100. Yıl Çarşısı olarak bilinen çok katlı çarşı-işhanı yapısı inşa edilmiştir. Sonuç olarak, Ankara’nın Cumhuriyet’in modern başkentine dönüşmesi sürecinin tanığı olan ve bugünün egemen politik gündeminde de bir seçim vaadi olarak yeniden ortaya çıkan “Millet Bahçesi”, incelenmeye değer bir kentsel mekân örneğidir.

Anahtar Kelimeler: Millet Bahçesi, Şehir Çarşısı, Erken Cumhuriyet Dönemi, Cumhuriyet modernleşmesi, Kamusal mekân, Ulus Meydanı, Ankara

---

A Public Sphere in the Early Republican Period Ankara: Millet Bahçesi

Cem Dedekargınoğlu
Department of Architecture, Middle East Technical University

Millet Bahçesi, located in Ulus Square, Ankara, is used in the article to analyze the projections of the Turkish modernization process in the fields of architecture and urbanism. The article draws an analogy with the chronological development of the city during that era. Ankara, which rapidly started to regain importance after the extension of the railroad in 1892, expanded during that period through the road which connected the railroad with the historical city, namely the modern district of Ulus, that contained public buildings. As a part of this development, Ankara Millet Bahçesi was built in the last quarter of the 19th century at the junction of the road from the station (İstasyon Caddesi), and the road that lead to the southern vineyards (Atatürk Bulvarı). Due to the development of the district as the administrative center in the period of the Turkish War of Independence, Millet Bahçesi gained prominence and became one of the few recreational areas of the city. After the proclamation of the Republic, the garden was modernized under the name of “The City Garden and Market” and rows of single-storey shops were erected on the side of the garden facing Atatürk Bulvarı. However, as the garden-market complex had become neglected and lost its relevance over time, a multi-storey shopping center and office block was built between 1967 and 1981 following an architectural project competition. In conclusion, through the consideration of the process of transformation of Ankara from a city of the Empire to becoming the modern capital of the new Republic, it is possible to state that Millet Bahçesi has, in its relatively short lifespan, become an example of a public space worthy of examination. By doing so, one can objectively analyze the concept of “Millet Bahçesi” in today’s political context in terms of an electoral pledge.

Keywords: Millet Bahçesi, City Market, Early Republican Period, Turkish modernization, Public space, Ulus Square, Ankara

---