Ankara Araştırmaları Dergisi. 2023; 11(1): 121-137 | DOI: 10.5505/jas.2023.48569

Kolektif Hafızanın Yeniden Üretimi: Ankara Havası Belgesel Filmini Bourdieucü Yaklaşımla Yeniden Okumak

Murat Özdemir
İstanbul Ticaret Üniversitesi, İletişim Bilimi ve İnternet Enstitüsü, Medya ve İletişim Çalışmaları, İstanbul, Türkiye

Bir tür hatırlama biçimi olan kolektif hafıza, geçmiş ve gelecek arasında köprü kurarak toplumun veya grupların ortak kimliğe sahip olmasını mümkün kılan hatırlama biçimidir. Toplumsal hafıza ya da kültürel hafıza olarak da bilinen bu hafıza biçimi, sosyal bir bağıntı işlevi görür ve faillerin kültürel, sosyal, ekonomik ve simgesel sermayelerinin inşasıyla varlığını devam ettirir. Pierre Bourdieu’nün pratik teorisi de kolektif hafızanın sürekliliğinin yapı-eylem ilişkisi bağlamında tartışılmasına olanak tanımaktadır. Kolektif hafızanın kurucu ögeleri arasında yer alan mekânın, iktidarın üretimini ve toplumsal dönüşümlerini temsil eden bir öge olduğu düşünüldüğünde Bourdieu’nün alan, sermaye ve habitus kavramları mekânın iktidar ile olan ilişkisinin tartışılmasını mümkün kılmaktadır. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu ideolojisini temsil eden Ankara kenti örnekleminde kolektif hafızanın inşasını Pierre Bourdieu’nün alan, habitus ve sermaye kavramsallaştırmasıyla ilişkilendirerek hafızanın yeniden üretiminde toplumsal faillerin etkili olduğunu ortaya koymaktır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, dijital bir platform olan Blu TV’de yayımlanan “Ankara Havası” isimli belgesel filmi, örneklem olarak belirlenmiştir. Belgesel filminin “Önemli Olan Kalbe Koyup Sevmek” adıyla yayımlanan ilk bölümü, içerik çözümlemesi tekniğiyle çözümlenmiş ve betimsel analiz yöntemiyle kategorize edilerek analiz edilmiştir. Pierre Bourdieu’nün pratik teorisi çerçevesinde belgeselde iki tematik kategoriye ve yedi alt kategoriye ulaşılmış, Ankara kenti bağlamında kolektif hafızanın inşasında faillerin etkisi “kurucu liderin temsilleri, ulus devlet anlayışının yansımaları” başlıkları üzerinden tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda kolektif hafızanın mekân formunda idari, politik ve ideolojik bakış açılarıyla yeniden üretildiği, mekânın kolektif hafıza biçiminde yeniden üretiminde kurucu liderin ortak bir değer olduğu düşüncesinin etkili olduğu; bireylerin, bulundukları toplumsal alanla ve sahip oldukları sermaye çeşitleriyle yakından ilişkili oldukları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kolektif hafıza, Bourdieu, Sermaye, Mekân, Ankara

---

Reproduction of Collective Memory: A Bourdieuist Re-reading of the Documentary Film: Ankara Ambiance

Murat Özdemir
Istanbul Commerce University, Communication Science and Internet Institute, Media and Communication Studies, Istanbul, Türkiye

Collective memory is a way of remembering that makes it possible for society or groups to have a common identity by bridging the past and the future. Pierre Bourdieu’s practical theory also allows discussion of the continuity of collective memory in the context of the structure-action relationship. In this context, the aim of the study is to reveal that social agents are effective in the reproduction of memory. This is done by associating the construction of collective memory with Pierre Bourdieu’s conceptualization of space, habitus and capital in the sample of the city of Ankara, which represents the founding ideology of the Republic of Turkey. In line with the purpose of the study, the documentary film named “Ankara Ambiance”, which was broadcast on Blu TV, a digital platform, was chosen as a sample. The “What Matters to Heart and Love” episode, which was broadcast as the first episode of the documentary, was analyzed using the content analysis method. As a result of the study, it has been evaluated that collective memory is reproduced in the form of space with administrative, political and ideological perspectives. The idea is that the founding leader is a common value which is effective in the reproduction of space in the form of collective memory and is closely related to the social space of individuals and the types of capital they have.

Keywords: Collective memory, Bourdieu, Capital, Place, Ankara

---

ATIF KOPYALA