Ankara Araştırmaları Dergisi. 2023; 11(1): 1-24 | DOI: 10.5505/jas.2023.25743

COVID-19 Pandemisi Sürecindeki Çevrimiçi Market Alışveriş Tercihleri ile Perakende Marketlerin Erişilebilirliği Arasındaki İlişkiler: Çankaya İlçesi Örneği

Ege İmren¹, Berk Anbaroğlu¹, Özge Yalçıner Ercoşkun^2
1Hacettepe Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye
²Gazi Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye

Bilgi iletişim teknolojileri (BİT) alanındaki gelişmelerle birlikte “aynı günde teslimat” gerektiren ürünlerin alışverişi internetten yapılabilir hâle gelmiştir. Bireyler, bulundukları fiziksel ortamı değiştirmeden, çevrimiçi süpermarket uygulamaları ile anlık tüketime uygun gıda ürünlerine günün her saati erişebilmektedirler. Günümüzde çevrimiçi market alışverişine yönelmedeki en büyük etken COVID-19 süreci olsa da, konuyla ilgili literatür araştırıldığında; bireylerin sosyodemografik özellikleri, internet kullanma eğilimleri ve yaşadıkları çevredeki kentsel faktörlerin çevrimiçi alışverişe yönelmedeki temel sebeplerden olduğu görülmüştür. Çalışmada, Çankaya ilçesindeki bireylerin çevrimiçi market alışveriş tercihleri ile perakende marketlerin konumları ve erişilebilirlik durumları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çevrimiçi anket verileri ve mekânsal veriler analiz edilerek bulgulara ulaşılmıştır. Anket ile elde edilen verilere tanımsal istatistik testlerinden olan ki-kare testi uygulanmıştır. Analizler sonucu çevrimiçi market alışverişi ile istatistiksel olarak anlamlı ilişkide olan değişkenler saptanmıştır. İlçedeki market konumları kullanılarak yaya ve araç için servis alanları oluşturulmuştur. İlçedeki eğim ve ulaşım ağları yardımı ile marketlere olan erişilebilirlik analiz edilmiştir. Çalışmanın sonunda anket verilerinden, çevrimiçi market alışveriş tercihleriyle, katılımcıların cinsiyetleri, mahallelerindeki ikamet yılları, marketlere erişim ve paket taşımada sıkıntı yaşamaları ile sokağa çıkma yasakları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Market servis alanları ve erişilebilirlik kapsamındaki mekânsal analizler sonucunda ise Çankaya ilçesi güneybatı yönünde konut bölgelerinin yer aldığı Ahlatlıbel, Alacaatlı, Beytepe, Konutkent ve Koru mahallelerinde bireylerin yürüyerek ulaşabilecekleri marketlerin olmadığı tespit edilmiştir. İlçedeki Çayyolu, Dodurga, Hilal, Keklikpınarı, Kırkkonaklar ve Yaşamkent mahallelerinde bulunan bazı marketlerin konumlarının ise yüzde eğim değerinin 20 ila 35 arasında bulundukları saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Çevrimiçi market alışverişi, Perakende market alışverişi, Market servis alanları, COVID-19 Pandemisi, Erişilebilirlik, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Çankaya, Ankara

---

The Relationships between Online Market Shopping Preferences and the Accessibility of Retail Markets during the COVID-19 Pandemic: A Case Study of the District of Çankaya

Ege İmren¹, Berk Anbaroğlu¹, Özge Yalçıner Ercoşkun^2
1Hacettepe University, Faculty of Engineering, Department of Geomatics Engineering, Ankara, Türkiye
²Gazi University, Faculty of Architecture, Department of City and Regional Planning, Ankara, Türkiye

With recent developments in information and communication technologies (ICT), it has become possible to shop for products that require “same day delivery”. Individuals can access food products suitable for instant consumption at any time of the day with online supermarket applications, without changing their physical environment. It has been seen that the sociodemographic characteristics of individuals, their tendency to use the internet, and the urban factors in the environment they live in, are the main reasons for choosing online shopping. In the study, the relationship between the online supermarket shopping preferences of individuals in the district of Çankaya, and the location and accessibility of retail markets, was investigated. Findings were obtained by analyzing online survey data and spatial data. The chi-square test, a descriptive statistics test, was applied to the data obtained by the questionnaire. As a result of the analysis, it was determined which variables were statistically significantly when correlated to online grocery shopping. Service areas were created for pedestrians and vehicles by using the market locations in the district. Accessibility to markets was analyzed with the help of slope and transportation networks in the district. At the end of the study, it was concluded from the survey data that there is a statistically significant relationship between online grocery shopping preferences, the gender of the participants, their years of residence in their neighborhoods, their difficulties in accessing markets and carrying packages, and curfews. As a result of the spatial analyzes within the scope of market service areas and accessibility, it has been determined that there are no markets that individuals can reach by walking in Ahlatlıbel, Alacaatlı, Beytepe, Konutkent and Koru neighborhoods, where residential areas are located in the southwest direction of the district of Çankaya. It has been determined that some of the locations of the markets located in Çayyolu, Dodurga, Hilal, Keklikpınarı, Kırkkonaklar and Yaşamkent neighborhoods in the district have a slope of 20 to 35 percent.

Keywords: Online market shopping, Retail market shopping, Market service areas, COVID-19 Pandemic, Accessibility, Geographic Information Systems (GIS), Çankaya, Ankara

---