Ankara Araştırmaları Dergisi. Baskıdaki Makaleler: JAS-55477 | DOI: 10.5505/jas.2025.55477

Kültürel kimliğin mimari cephelerdeki yansıması: Ankara’daki Geleneksel Türk ve Yahudi evleri (İstiklal Mahallesi) üzerine sayısal bir karşılaştırma

Aslı Taş¹, Mazlum Kalak^2
1Mimarlık Bölümü, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir, Türkiye. Adres: 2000 Evler Mah. Zübeyde Hanım Cad. 50300 - Nevşehi̇r.
²Mimarlık Bölümü, Mimarlık Ve Tasarım Fakültesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye. Adres: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık Ve Tasarım Fakültesi 65080 Zeve Kampüsü Tuşba/van.

Bu çalışma, aynı coğrafi bağlam içinde yer alan ancak farklı kültürel ve dini geçmişe sahip iki topluluğun—Türk ve Yahudi cemaatlerinin—geleneksel konut cepheleri üzerindeki morfolojik farklarını nicel yöntemlerle incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, mimari cephelerin yalnızca fiziksel yüzeyler değil, aynı zamanda sosyal kimliklerin, kültürel değerlerin ve yaşam biçimlerinin somut birer yansıması olduğu varsayımına dayanmaktadır. Çalışmada fraktal boyut, solid/void oranı, açıklık oranı ve simetri düzeyi olmak üzere dört temel parametrik ölçüt kullanılmıştır. Örneklem, Ankara'nın tarihi Yahudi ve Türk mahallelerinden seçilen, özgünlüğünü koruyan toplam 20 geleneksel konuttan oluşmaktadır. Görsel veriler ImageJ yazılımında işlenmiş; fraktal analiz için FracLac eklentisi, simetri ve boşluk oranı analizleri için ise görsel eşikleme ve hesaplama araçları kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS ortamında istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, Yahudi evlerinin daha yüksek fraktal değerler ve açıklık oranlarına sahip olduğunu, Türk evlerinin ise daha simetrik ve mahremiyet odaklı bir cephe düzeni sergilediğini göstermektedir. Bu farkların, kültürel normlar ve yaşam biçimlerine dayalı biçimsel tercihlerle doğrudan ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma fraktal analiz ve parametrik yöntemlerin, kültürel mimari farklılıkların nicel olarak saptanmasında etkili araçlar olduğunu göstermekte; koruma ve yeniden yapılandırma süreçlerine bilimsel bir temel sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Cephe mimarisi, Fraktal analiz, Karmaşıklık, Türk evi, Kültür, Simetri, Geleneksel konutlar.

---

The Reflection of Cultural Identity on Architectural Facades: A Quantitative Comparison of Traditional Turkish and Jewish Houses in Ankara’s İstiklal Neighborhood

Aslı Taş¹, Mazlum Kalak^2
1Department Of Architecture, Faculty Of Engineering And Architecture, Nevşehir Hacı Bektaş Veli University
²Department Of Architecture, Faculty Of Architecture And Design, Nevşehir Hacı Bektaş Veli University

This study aims to quantitatively examine the morphological differences in traditional residential facades of two communities—Turkish and Jewish—with distinct cultural and religious backgrounds, yet located within the same geographical context. The research is based on the assumption that architectural facades are not merely physical surfaces but also tangible reflections of social identities, cultural values, and ways of life. Four key parametric criteria were used in the study: fractal dimension, solid/void ratio, opening ratio, and degree of symmetry. The sample consists of 20 traditional houses that have preserved their originality, selected from Ankara’s historical Jewish and Turkish neighborhoods. Visual data were processed using the ImageJ software; the FracLac plugin was used for fractal analysis, and thresholding and calculation tools were applied for symmetry and void ratio analyses. The obtained data were statistically evaluated in the SPSS environment. The findings indicate that Jewish houses exhibit higher fractal values and opening ratios, while Turkish houses display more symmetrical and privacy-oriented facade arrangements. These differences were found to be directly related to formal preferences shaped by cultural norms and lifestyles. In conclusion, the study demonstrates that fractal analysis and parametric methods are effective tools for quantitatively identifying cultural architectural differences, providing a scientific foundation for conservation and reconstruction processes.

Keywords: Facade architecture, Fractal analysis, Complexity, Turkish house, Culture, Symmetry, Traditional houses.

---

ATIF KOPYALA