Mimarlık tarih yazımında Ankara’nın mimarlık mirası çoğunlukla 1920-1950 yılları arasına tarihlendirilen Erken Cumhuriyet dönemi yapıları üzerinden aktarılır. Bu noktada, 1950-1980 yılları arasında tasarlanan ve Orta Yüzyıl modernizmini temsil eden yapıların, ana akım anlatıların dışında kaldığı/bırakıldığı gözlemlenmektedir. Son yıllarda Türkiye’nin siyasal, ekonomik ve toplumsal yaşamında önemli bir kırılmaya işaret eden bu dönemde inşa edilmiş yapılara ilişkin çalışmalarda görece bir artış olsa da, bu dönemin hâlâ yeterince incelenmediğinin ve mimarlık tarihinde hak ettiği yeri almadığının altı çizilmelidir. Bu makalede konu edilen Demirtaş Kamçıl ve Rahmi Bediz ikilisi 1950-1980 yılları arasında değişen siyasal, ekonomik ve kültürel ortamda ‘Ankara’nın yeniden inşasında’ önemli rol üstlenmiş mimarlardandır. Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi bu süreçte kente iş hanı, pasaj, çarşı, sinema, müze, ofis gibi değişen ölçek ve işlevde çok sayıda nitelikli mimari eser kazandırmıştır. Bu kamusal yapıların yanında Kamçıl ve Bediz Mimarlık Ofisi Ankara’da sivil mimari belleğin önemli örneklerinden sayılan birçok konut kooperatifi projesine de imza atmıştır. Übeyde Elli Apartmanı, Kamçıl ve Bediz ofisi tarafından tasarlanan yapılar arasında çok fazla anılmayan ve az bilinen bir konut yapısı olarak karşımıza çıkar. 1950 döneminin önemli kadın milletvekillerinden Übeyde Elli için tasarlanmış olması, yapıyı mimarlık tarihi açısından daha da ayrıcalıklı bir konuma yerleştirmektedir. Bu kapsamda araştırma, yakın bir zaman önce yıkılmış olan Übeyde Elli Apartmanı’nı mimari projeler, aile albümlerinden elde edilen fotoğraflar, aileyle yapılan sözlü tarih çalışmaları ve Übeyde Elli’nin renkli kişiliği üzerinden yeniden hatırlamayı ve bu az bilinen projeyi bilinir kılmayı amaçlamaktadır. Übeyde Elli Apartmanı üzerinden yapılan okuma, Ankara’da II. Dünya Savaşı sonrası hareketlenen mimarlık ortamına yakından bakmayı, bu yeniden inşa sürecinde Kamçıl ve Bediz ofisinin rolünü gözlemlemeyi ve dönemin önerdiği yaşam kültürlerini anlamayı olanaklı hale getirecektir.
Anahtar Kelimeler: Ankara, Mimarlık, Orta Yüzyıl modernizmi, Demirtaş Kamçıl, Rahmi Bediz, Übeyde ElliIn architectural historiography, the architectural heritage of Ankara has often been discussed based on the buildings of the Early Republican Era, dated between 1920 and 1950. Meanwhile, the buildings that represent mid-century modern architecture and were designed between the years 1950 and 1980 have usually been left out of this narrative. While in recent years there has been an increase in the number of studies focusing on this period, one can also say that this researches is still not sufficient to allow us to understand this era, which marks a critical change in Turkey political, economic and social life. Demirtaş Kamçıl and Rahmi Bediz were prominent architects who played a major role in the ‘re-building of Ankara’ between 1950 and 1980. During this period, Kamçıl and Bediz realized several invaluable projects to different scales and functions varying from housing design to museums, from shopping centers to office spaces, and from cinemas to shopping arcades. Within this variety of projects, Übeyde Elli Apartment appears as a little-known and rarely remembered project of Kamçıl and Bediz as a team. Another important aspect of this building is its owner Ubeyde Elli, an important female parliamentarian from the 1950s. In that context, this study, by bringing together architectural drawings, photographs from family albums and oral-history notes, seeks to ‘remember’ this project, which was destroyed a few years ago. Through the Ubeyde Elli Apartment project, one has the chance to understand the changing architectural trends after World War II, the role of Kamçıl and Bediz as a team within this ‘reconstruction’ process, the persona of Ubeyde Elli, and most importantly how her image matches up with the wohnkultur of the apartment.
Keywords: Ankara, Architecture, Mid-century modern, Demirtaş Kamçıl, Rahmi Bediz, Übeyde Elli