Ankara Araştırmaları Dergisi. 2020; 8(2): 337-359 | DOI: 10.5505/jas.2020.24085

Ankara’da Katolik Ermenilere Ait Son Şapel ve Cemaatin Fransız Kilisesi’ne İntikali

Aved Avedis Aydınyan Kelleci
Avedis Aydinian Konservasyon ve Restorasyon, İstanbul, Türkiye

19. yüzyılın sonlarında Ankara’da gayrimüslimlere ait toplam 14 ibadethane olduğu bilinmektedir. Bu yapılar arasında Ermeni Katolik cemaatine ait Surp Gığmes (Clement/Kleman), Surp Boğos-Bedros, Surp Pırgiç kiliseleriyle, episkoposluk merkezi olarak kullanılan Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) Katedrali ve Anarad Hığutyun rahibelerince idare edilen bir manastır bulunmaktadır. Ancak, Ankara’daki Ermeni Katolik kiliseleri sayılırken, mezarlık arsası içerisinde bulunan şapelden hiç söz edilmemiştir. Bu çalışma, Ankara Ermeni Katolik cemaatine ait olan mezarlık kompleksinin ve bünyesindeki pek bilinmeyen şapelin tarihine değinirken, aynı zamanda bu kiliseye ibadet için gelen cemaatin 1935 yılından sonra Azize Tereza Latin Katolik Kilisesine tabi oluşuna kısaca değinmeyi amaçlamıştır. 19. yüzyılın başlarında Garabed Ağa Tıngıryan ve Hacı Ohannes Ağa’nın baniliğiyle Ermeni Katolik Mezarlığı içerisine inşa edildiği düşünülen Ankara Ermeni Katolik Şapeli, Ankara’da 1916 yangınından kurtularak Cumhuriyet döneminde kullanımı devam edebilmiş tek kilisedir. Söz konusu durum, sadece cenaze törenleri için inşa edilmiş olan bu küçük kiliseyi olduğundan çok daha önemli kılmaktadır.
Bu bağlamda günümüze ulaşamayan Ermeni Katolik Mezarlığı kompleksine ait dönem fotoğrafları, video kayıtları, hava fotoğrafları ve kadastro haritalarının tespit edilmesi, yapıların konumlarının ve mimari özelliklerinin incelenmesine olanak sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ermeni Katolik şapeli, Ermeni Katolik, Gığmes Torbacıyan, Azize Tereza kilisesi, Nerses Bağdikyan, Ankara Ermeni mezarlığı, Ankara

---

The Last Armenian Catholic Chapel in Ankara and Transmission of its Community to the French Church

Aved Avedis Aydınyan Kelleci
Avedis Aydinian Conservation & Restoration, İstanbul, Turkey

It is known that there were a total of fourteen places of worship belonging to Non-Muslims in the late 19th-century. Some of these structures were owned by the Armenian Catholic Community, namely Surp Gımes (Clement) Church, Surp Bogos-Bedros Church, Surp Pırgich Church and Surp Asdvadzadzin (Virgin Mary) Cathedral, the latter of which was used as a base for bishops and included a monastery managed by the Anarad Hıghutyun nuns. However, while the Armenian Catholic churches in Ankara were recorded, there was no mention of the chapel in the graveyard. This study aims to reveal briefly outline the history of the graveyard that belongs to the Ankara Armenian Catholic Community, and that of the barely known chapel which was positioned inside the field. After this church was closed in 1935, the community accepted the authority of the Latin Catholic Church of Sainte Therese and were obliged to offer their prayers to God in this church. In the early 19th-century, the Armenian Catholic Chapel in Ankara, which was thought to have been built alongside the Armenian Catholic Cemetery by Garabed Agha Tingirian and Haci Ohannes Agha, was the only church in Ankara that survived the 1916 fire and remained in use into the Republican period. This increases the status of this small church beyond being merely just a place were funerals were held in the late 19th-century.
The photographs of the period, along with video records, aerial photographs, and cadastral maps of the Armenian Catholic cemetery complex, which now no longer exist, helps us examine the location and the architectural significance of the buildings.

Keywords: Armenian-Catholic chapel, Armenian-Catholic, Gımes Torbadjian, Sainte-Therese church, Nerses Baghdiguian, Ankara Armenian cemetery, Ankara

---