Ulus’tan Çankaya’ya Alışılmadık Sesler: Ankara’nın Caz Serüveni (1940-1980)

Ankara ve caz müziği hem kültürel hem coğrafi olarak birbirine çok uzak görünmekle beraber geçen yüzyılın ortalarına doğru umulmadık bir şekilde bir araya gelirler. 1923’te yeni devletin inşası kentin çehresinde olduğu kadar kültürel yapısında da dönüşümler yaratır. “Asrî”leşme, “yeni hayat-yeni toplum” yaratma bağlamında, batı popüler müziği örnek alınan gözde tür olur. Caz da dönemin popüler müziği olarak Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) Avrupa’ya yayılmış ve çeşitli yollarla İstanbul’a ulaşmıştır. Ankara’da duyulması ise yurt dışından, İstanbul’dan gelen ve halihazırda klasik batı müziği icra eden müzisyenler aracılığıyla gerçekleşir. Caz ve dans müzikleri cumhuriyetin ilanından itibaren uzun yıllar aynı repertuarlarda çalınmış, caz, yıllar içinde giderek dans müziğinden ayrılmıştır. 1940-1980 arasındaki dönem, Ankara’nın kültürel belleğinde bu müziğin gelişiminin izlendiği zamanlardır. Gelişimi etkileyen faktörler üç ana başlıkta şekillenmektedir. Birincisi, Ankara Radyosu ve Voice of America (Amerika’nın Sesi) radyosunun yayınları; ikincisi, ABD’nin kentte faaliyete geçirdiği Türk-Amerikan Derneği, Amerikan Haberler Merkezi (USIS), Officers’ ve NCO kulüpleri üçüncüsü ise, Ankara Palas, Balin, Barıkan, Büyük Ankara otelleri ile Süreyya, İntim, Kulüp Yaşar, Babylon, Bomonti, Gar Gazinosu, Bira Parkı, Göl Gazinosu, Derya, Feyman, Yeni Süreyya, Altınnal, Kulüp X gibi gece kulüpleri ve bu mekânlarda çalan yabancı müzisyenlerin katkılarıdır. Yıllar içinde Türk müzisyenlerin sayısı giderek artmış, “cazbant”tan “jazz band”e dönüşen orkestralarla dünya çapında müzisyenler yetişmiş, mekânlar caz kulübü olmaya yönelmiş, repertuarlarda çoğunlukla standartlara yer verilmiştir. Sanatçılar giderek özgün eserler de üretmeye başlamışlar, besteler ve geleneksel müzikle harmanlanmış aranjeler albüm olarak kalıcı hâle gelmiştir. Çalışmada, bu kapsamda caz müziğinin Ankara’da nasıl başladığı ve geliştiğine dair tarihsel sürece ışık tutmak hedeflenmiş, veri toplamada literatürden ve dönemin tanıkları olan müzisyenlerle gerçekleştirilen söyleşilerden faydalanılmıştır.

Unfamiliar Voices from Ulus to Çankaya: Ankara’s Jazz Adventure (1940-1980)

Although jazz music and Ankara seem far apart both culturally and geographically, they did unexpectedly come together towards the middle of the last century. The foundation of the new government in 1923 transformed the appearance and the cultural atmosphere of the city. During this time, Western popular music became the favorite genre for modernization in the context of creating a “new life and new society.” Jazz, the popular music of the period, had spread from the USA to Europe, and reached Istanbul in various different ways. The arrival and development of jazz music in Ankara was achieved by the musicians who traveled from abroad and from Istanbul, as well as by those musicians who played classical western music. Jazz and dance music were played in the same repertoires for many years since the proclamation of the Republic, and jazz gradually became separate from dance music. The period between 1940-1980 was when the development of jazz music took place in the cultural memory of Ankara. The factors affecting this development can be grouped under three main headings. The first is the broadcasts of Ankara Radio and The Voice of America. The second is the Turkish-American Association, the American News Center (USIS), Officers’ and the NCO clubs, which were all established in the city by the USA. Finally, the foreign musicians who performed in hotels such as Ankara Palace, Balin, Barıkan, Büyük Ankara and night clubs such as Süreyya, İntim, Club Yaşar, Babylon, Bomonti, Gar Casino, Beer Park, Göl Casino, Derya, Feyman, Yeni Süreyya, Altınnal, Club X also raised the profile of jazz in the city. Over the years, the number of Turkish musicians gradually increased, and the orchestras, who started to call themselves “cazbants,” rather than “jazz bands,” helped develop many musicians who are acknowledged world-wide. Furthermore, venues gradually became jazz clubs where standards were often included in the repertoires. Artists gradually started to produce original works, compositions and arrangements that were blended with traditional music, and these became more enduring with the release of albums. The study brings together the data achieved from a literature review and various interviews with musicians who witnessed the period. The aim is to shed light on the historical process of how jazz music began and subsequently developed in Ankara.