Ankara Araştırmaları Dergisi. 2020; 8(1): 83-103 | DOI: 10.5505/jas.2020.30602

Pasajların Düşüşü ve Flanörün Sürgünü, Ankara’da Bir Pasaj

Duygu Hazal Simser
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Ankara, Türkiye

Makale Ankara Kızılay’da yer alan Kocabeyoğlu Pasajı’nın fiziksel, sosyal ve mekânsal katmanlarını tarihsel materyalist bir yaklaşımla çözümlemeyi amaçlar. Kocabeyoğlu Pasajı’nın bahsedilen boyutlarını açımlamada gerekli olan kuramsal ve metodolojik yapılanmayı, kültür tarihçisi Walter Benjamin’in Pasajlar adlı çalışmasından yapılan çıkarımlar örgütler. Bu çalışmada Benjamin’in modernite eleştirisi ile birlikte geliştirdiği diyalektik imge kavramı, geçmişin belirli bir şimdinin görüntülerinde yakalanmasını ifade eder. Benjamin bunu somut olanı mikrolojik bakışı ile irdeleyerek gerçekleştirir. Benjamin’in çalışmasını örtük olarak örgütleyen bu inceleme aracına ek olarak bir diğer önemli nokta, çalışmada 19. yüzyıl varoluş biçimi olarak tarif edilen meskenin çözülmesi ve pasajların kolektifin evi olarak ortaya çıkmasıdır. Benjamin’in mesken çözülümü ile ilgili bu gözlemi, Kocabeyoğlu Pasajı’nın ev sahipliği yaptığı mekânsal pratiklerin dönüşümü için de ilginç bir bakış noktası sunar. Makalede bu dönüşümün öznesi olan apartmanın tarihi, içinde bulunduğu bölgenin yapılanması ile birlikte ele alınır. Pasaj, bir cephesi Atatürk Bulvarı, diğer cephesi İzmir Caddesi’ne bakan apartmanın zemin ve bodrum katlarının dönüştürülmesiyle elde edilmiş, 1950’lerin ikinci yarısından itibaren Kızılay’daki varlığını büyük ölçüde özgünlüğünü koruyarak sürdürmüştür. Meskenin çözülümünün diyalektik imge metoduyla açılmasıyla ‘şimdi’de saptanan ise pasajın ev sahipliği yaptığı metaların sembolik anlamları ile açığa çıkan kamusal/ mahrem gerilimidir. Bu gerilim ortaya konulurken Kocabeyoğlu Pasajı’nın Benjamin ile bilinegelen modern kent gezgini flanöre değil, modern kent yazınında göz ardı edilen kadın özneye özgü deneyimi yani pasajın flanöze açılan yüzü makalenin soruşturma nesnesi olmuştur. Buna dayanarak, faal hâle geldiği günden itibaren aile odaklı tüketimin merkezi olarak ifade edilen Kocabeyoğlu Pasajı’nın 2000’lerden sonra düşüşü ile günümüzde özdeşleştiği kadın iç giyim, gelinlik, çeyiz ve kumaş odaklı tüketim, pasajın flanözün meskeni olarak ifade edilmesini mümkün kılar.

Anahtar Kelimeler: Pasajlar, Mahremiyet, Kamusallık, Flanör, Flanöz, Kocabeyoğlu Pasajı, Kızılay, Ankara

---

The Fall of Arcades and the Exile of Flaneur, an Arcade in Ankara

Duygu Hazal Simser
Middle East Technical University, Faculty of Architecture, Department of Architecture, Ankara Turkey

Embracing a historical-materialist approach, this article aims to analyze physical, social and spatial layers of Kocabeyoğlu Pasajı, located in Kızılay, Ankara. The required theoretical and methodological structuring of the subject is organized based on the inferences from cultural historian Walter Benjamin’s study, the Arcades Project. In this study, Benjamin develops the concept of dialecticimage, which indicates the capturing of the past in certain images of the now. Benjamin achieves this by investigating the tangible in close detail. In addition to this tool of investigation, which implicitly formulates Benjamin’s study, another point to highlight is the dissolution of dwelling, described in Benjamin’s study as the mode of existence of the 19th century, and the emergence of the arcades as the house for collective activity in the city. Benjamin’s observation of this permeability provides a thought-provoking vantage point for the transformation of spatial practices that Kocabeyoğlu Pasajı accommodates. This article examines the history of the apartment as the subject of this transformation in relation to the re-structuring of the surrounding area. The arcade in Kızılay, created by converting the basement and ground floors of the apartment facing Atatürk Boulevard and Izmir Avenue, has remained largely intact in its original form since the mid-1950s. Understanding the dissolution of dwelling through the dialectic image method enables the identification in the ‘now’ of the tension between private and public, unveiled via symbolic meanings of commodities. This article presents this tension and seeks to understand Kocabeyoğlu as an experience of the flaneuse, i.e. through the female, rather than the flaneur, which came to be known with Benjamin as the modern urban explorer. The fall of Kocabeyoğlu in the 2000s and the type of consumption it is identified with today, which largely centers on lingerie, wedding dresses, dowry materials, and textiles, make it possible to argue that this arcade, which has been known since its early days as a center of family-oriented consumption, is the abode of flaneuse.

Keywords: Arcades, Privacy, Publicity, Flaneur, Flaneuse, Kocabeyoğlu Pasajı, Kızılay, Ankara

---