Ankara Araştırmaları Dergisi. 2022; 10(2): 255-271 | DOI: 10.5505/jas.2022.65807

Ankara Kalesi Sur Yapı Taşlarının Kaynağı

Kıymet Deniz, Yusuf Kağan Kadıoğlu
Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü ve Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi (YEBİM), Ankara, Türkiye

Tarihî yapılarda kullanılan doğal yapı malzemelerinin tanımlanmaları, kaynak yerlerinin ve alındıkları taş ocaklarının belirlenmesi, kültür varlıklarının korunması ve restorasyon çalışmaları için oldukça önemlidir. Çalışmada, Ankara ilinin en önemli tarihî yapılarından biri olan Ankara Kalesi’nin sur yapı taşlarının tanımlanması ve alındıkları ocak yerlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla kale, sur duvarı ve taban kayaları ile olası taş ocaklarından örnekleme yapılmış ve tüm örnekler mineralojik, petrografik ve jeokimyasal olarak karşılaştırılarak incelenmiştir. Ankara’nın Altındağ ilçesinde yer alan Ankara Kalesi, iç kale ve dış kaleden oluşmaktadır. Ankara Kalesi temel olarak düşey yönde eklem gösteren ve sur taşları ile aynı bileşim özelliği gösteren andezit bileşimindeki kaya üzerine inşa edilmiştir. Sur duvarlarının bazı bölümlerinde tuğla ve kireçtaşı da kullanılmıştır. Sur taşlarının ana malzemesi andezit, pembe renkli porfiroafanitik dokuya sahiptir ve lokal olarak kullanılan yer yer farklı doku özellikleri gösteren kireçtaşı ise kristalize ve biyosparitik karakterdedir. Andezitler mikroskop altında hiyalopilitik porfirik dokulu olup başlıca plajiyoklaz, amfibol, biyotit, kuvars, ± piroksen ve opak mineraller içermektedir. Ayrıca incelenen andezit örneklerinde, killeşme, kloritleşme ve opaklaşma türü bozunmalar tespit edilmiştir. Kuvars andezit bileşimindeki bu kayaların yüksek K’lu-kalkalkalen bileşiminde oldukları jeokimyasal yolla ortaya konulmuştur. Ankara Kalesi’nin surlarının inşasında kullanılan taşların kökenlerini belirlemek için Kale ve Ankara çevresindeki farklı lokasyonlardan andezit örnekleri alınarak karşılaştırma yapılmıştır. Sur andezit örneklerinin mineralojik, petrografik ve jeokimyasal olarak en çok Yenidoğan Tepesi’nde bulunan yedi adet eski taş ocağından alınan andezit örnekleri ile benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Ankara Kalesi, Sur taşları, Kuvars andezit, Yenidoğan taş ocakları, Restorasyon, Doğalyapı malzemeleri, Tarihî yapılar, Ankara

---

Origin of Ankara Castle Rampart Building Stones

Kıymet Deniz, Yusuf Kağan Kadıoğlu
Ankara University, Faculty of Engineering, Department of Geological Engineering and Earth Sciences Application and Research Center, Ankara, Türkiye

In order to properly protect and restore cultural assets, it is important to correctly identify the natural materials used in historical buildings and determine the origin of these materials and the quarries they were taken from. This study therefore examines the rampart building stones of Ankara Castle, which is one of the most important historical buildings in the city, and determines the locations of the quarries used in its construction. In the study, samples were taken from the castle, rampart walls and the rocks in the castle’s foundation. The samples were then compared mineralogically, petrographically and geochemically with other samples taken from quarries where the stones may possibly have originated from. Ankara Castle, which is located in the Altındağ district of Ankara, is comprised of an inner and an outer castle. The castle was basically built on vertically articulated andesite rock and has the same composition as the rampart stones. Brick and limestone were also used in certain parts of the rampart walls. The rampart stones are mainly composed of pink porphyroafanitic textured andesites, but also contain locally crystallized and biosparitic limestone. Andesites are seen to have a hyaloplitic porphyritic texture when examined under the microscope, and consist mainly of plagioclase, amphibole, biotite, pyroxene, ± quartz and opaque minerals. Quartz and plagioclase crystals are embayed and the plagioclase was also zoned. Kaolinization, chloritization and opacification type alterations were detected in the andesites. These rocks, which are composed of quartz andesite, contain high levels of K-calcalkaline. In order to determine the origins of the rocks used in the construction of the rampart walls, andesite samples were compared with other samples taken from different locations around the castle and Ankara. It was determined that the rampart andesite samples most resemble those taken from seven old quarries on Yenidogan Hill.

Keywords: Ankara Castle, Rampart stones, Quartz andesite, Yenidoğan rock quarries, Restoration, Natural building materials, Historical buildings, Ankara

---